Overnaads

Thames wherries (Engelse schrijfwijze) waren zware open overnaadse roeiboten met altijd een tot drie beroepsroeiers aan de riemen en plaats voor tot rond acht passagiers. De steven stak ver vooruit zodat de passagiers via de boeg de stairs op konden lopen zonder door de modder van de Tideway te moeten gaan, terwijl de Waterman de boot tegenhield.

Duizenden

De Thames wherry heeft in grote aantallen eeuwenlang als taxi en overzetveer gediend op de Thames. In Londen waren rond 1800 twaalfduizend van die boten geregistreerd.

De bouw van vele bruggen maakten vervoer per boot in de 19e eeuw minder noodzakelijk en de aanleg van sluizen in de Thames vertraagde de doorvaart. De Watermen kwamen tevergeefs tegen deze werkzaamheden in opstand. Hun werk en hun bootjes raakten overbodig. Omdat op de wherry’s belasting werd geheven, was hun lot snel bezegeld: als brandhout hadden ze nog enig nut.

Export

Thames wherry’s zijn geëxporteerd. Op 5 november 1644 bestelt onze republiek in Engeland vermoedelijk op verlangen van ‘de Pinses-Royale’ (Amalia van Solms, de vouw van stadhouder Frederik Hendrik) ‘twee werrien, d’eene van twee, d’ander van vier riemen, met noch vier werrimans ofte roeyers daertoe’. Het gaat hier dus nog niet om ons soort wherry’s maar om zwaardere roeiboten, compleet met vier roeiers.

Bron: De jachten der Oranjes door G. Crone, 1937

Niet één over

Ondanks de vele boten die er van dit type gebouwd zijn, is er niet één meer over. Botenbouwer Mark Edwards in Richmond upon Thames heeft in 1991 op basis van een schaalmodel uit 1781 dat hij in het Science Museum in Londen vond, een Thames wherry gereconstrueerd.

1A9A5396

1A9A5384

1A9A5409

1A9A5370

Eigenschappen

Uit The book of the Thames, 1859:

“The peculiarities of this boat are, its shallowness (which is compensated for by its spreading in the centre), and its sharpness at the head and stern – the head, or bow, tapering gradually from the rullocks (row-locks), and from the keel, until it ends in a sharp point, which is cased in iron; the stern also tapers off, but ends with a stern-post, rising perpendicularly from the keel, to which a rudder can be attached at pleasure.
The waterman’s wherry is built heavy enough to bear the weight of six or eight passengers besides the rower, but as this kind of boat is particularly adapted for speed, much lighter ones of the same construction have been built for amateur pleasure-boats, and for rowing purposes.”

Gebruik

De Thames wherry werd geroeid door één, twee of drie Watermen:

• één roeier, sculler, met 2 riemen, pair of sculls
• twee roeiers, oarsmen, met ieder één riem, oars
• drie roeiers, waarvan de middelste met een pair of sculls en de andere twee met oars, dit heette randan

Sculls:

Randan: